W serii „Jasnogórska Muzyka Dawna - Musica Claromontana” ukazała się siedemdziesiąta już płyta. Na krążku znalazła się „Missa in B” oraz trzy inne dzieła Józefa Elsnera, zaliczanego do najwybitniejszych przedstawicieli kultury muzycznej w Polsce, związanego również z Jasną Górą, konfratra Zakonu Paulinów. Za najbardziej wartościowe w jego bogatym dorobku uznaje się dzieła religijne. W sumie zachowało się ich około 140, w tym msze z tekstem łacińskim i polskim. Najliczniejszy ich zbiór jest w jasnogórskim archiwum klasztornym.

Józef Elsner, urodzony w 1769 r. w Grodkowie na Śląsku Opolskim muzyk, kompozytor, dyrygent, pedagog, wydawca i organizator życia muzycznego, związany również z Jasną Górą.

Wyrazem uznania dla Elsnera za jego wkład w rozwój kultury muzycznej jasnogórskiego klasztoru było zaliczenie go 27 IX 1829 roku w poczet paulińskich konfratrów (wraz z żoną Karoliną i córką Emilią z synami). Konfraternia to nieformalne stowarzyszenie dobrodziejów i przyjaciół Zakonu Paulinów.

Elsner był autorem oper, symfonii, koncertów na różne instrumenty, utworów fortepianowych, kompozycji przeznaczonych na różne składowo - zespoły kameralne, kantat i pieśni. Na uwagę zasługują dzieła religijne, przez wielu uważane za najbardziej wartościowe w jego bogatym dorobku. W sumie zachowało się ich około 140, w tym msze z tekstem łacińskim i polskim.

Jak przypomina prof. Remigiusz Pośpiech, przewodniczący Zespołu Naukowo-Redakcyjnego Jasnogórskich Muzykaliów, w archiwum klasztornym na Jasnej Górze zachował się najliczniejszy zbiór twórczości religijnej Józefa Elsnera (1769-1854). Obejmuje on w sumie ponad 40 różnorodnych gatunkowo kompozycji, przede wszystkim w postaci manuskryptów (w tym autografów kompozytora), a częściowo także pierwodruków (niektóre dzieła zachowały się zarówno w formie drukowanej, jak i rękopiśmiennej). Zdecydowana większość spośród tych utworów – bo aż 36 – została już utrwalona na płytach serii Musica Claromontana, wydawanej od roku 2004 w ramach prac Zespołu Naukowo-Redakcyjnego Jasnogórskich Muzykaliów przez Klasztor OO. Paulinów na Jasnej Górze i Wydawnictwo Musicon (nr 8, 17, 19, 21, 32, 41, 49, 52, 56). Niedawno do tego dorobku wydawniczego dołączyła właśnie „Missa in B”.

Zdaniem prof. Pośpiecha twórczość religijna Elsnera „należy do najbardziej wartościowej części jego bogatego dorobku kompozytorskiego. To właśnie w tej dziedzinie wykazał się największym talentem i różnorodnością gatunkowo-formalną”. Do dziś zachowało się ponad sto dzieł tego nurtu. Obok mszy do tekstów łacińskich i polskich oraz pojedynczych części mszalnych (głównie graduały i ofertoria) tworzył także cykle nieszporne, hymny (m.in. Te Deum i Veni Creator), sekwencje (Veni Sancte Spiritus) oraz motety i pieśni do tekstów religijnych. Najwybitniejszym dziełem tego nurtu twórczości jest niewątpliwie wykonane w 1838 roku oratorium Passio Domini Nostri Jesu Christi.

Działalność kompozytorską Elsner rozpoczął i zakończył utworami religijnymi. Kolejne cztery spośród nich, pochodzące z pierwszych trzech dekad XIX wieku, zostały nagrane na prezentowanym krążku. Płytę rozpoczyna Missa in B op. 3, jedno z najwcześniejszych dzieł religijnych Elsnera, długo uchodzące za zaginione.

Kolejne dwa utwory: Graduale „Alleluja. Juravit Dominus” (F-dur) op. 29 oraz Offertorium „Quoniam in me speravit” (B-dur) op. 30 związane są z postacią arcybiskupa Jana Pawła Woronicza herbu Pawęża (1757-1829) – absolwenta Akademii Wileńskiej, biskupa krakowskiego (1816-1829) oraz arcybiskupa metropolity warszawskiego, dziekana warszawskiej kapituły katedralnej i ostatniego Prymasa Królestwa Polskiego (1828-1829). Hierarchę tego Elsner znał jeszcze z czasów działalności w Warszawskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk. Rok powstania tych utworów (1828) oraz zaznaczone na karcie tytułowej liturgiczne przeznaczenie pozwalają przypuszczać, że zostały one napisane na uroczystości ingresu abpa Woronicza do archidiecezji warszawskiej – podaje prof. Pospiech.

Ostatnia z prezentowanych kompozycji – Veni Sancte Spiritus (Es-dur) op. 8, to muzyczne opracowanie tekstu sekwencji do Ducha Świętego, przeznaczone na inaugurację nowo powstałego Towarzystwa Muzyki Religijnej i Narodowej (ustawy zatwierdzono 5 września 1814 r.). Miała ona miejsce podczas uroczystej celebracji Mszy św. w warszawskim kościele oo. Pijarów 12 stycznia 1815 r.

Płyta ukazała się nakładem wydawnictwa Musicon oraz Klasztoru OO. Paulinów na Jasnej Górze. Nagranie zostało dokonane podczas koncertu 2 grudnia 2017r. w Bazylice św. Krzyża w Warszawie.

Utwory wykonali: Zespół Wokalny Wydziału Muzyki Kościelnej Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, Chór Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie i Kapela Jasnogórska pod dyrekcją Michała Sławeckiego.

Opiekę nad realizacją projektu sprawowali: o. Nikodem Kilnar OSPPE, prezes Stowarzyszenia „Kapela Jasnogórska”, o. Dariusz Cichor OSPPE.

Mirosława Szymusik
jasnagora.com