logo
Piątek, 26 kwietnia 2024 r.
imieniny:
Marii, Marzeny, Ryszarda, Aldy, Marcelina – wyślij kartkę
Szukaj w


Facebook
 
Jan Jaroszyński
Media: idole i stereotypy kontra autorytety
Cywilizacja


Wyznacznikiem "dążenia do bycia autorytetem" jest wyznawany system wartości, który opiera się na dwóch filarach: prawdzie i odpowiedzialności. Przekazywać prawdę - oznacza zachować dążenie do obiektywizmu w jej głoszeniu. Papież Jan Paweł II w encyklice Veritatis splendor podkreślał, że sumienie to święta przestrzeń w człowieku, przenikana przez głos i sąd Boga[11]. Dzięki dobrze uformowanemu sumieniu ludzie są świadomi tego, czy przekazują prawdę. "Być w prawdzie" - oznacza myśleć, mówić i działać w jedynej prawdzie, którą jest Bóg, dlatego człowiek jako obraz Stwórcy to "dzierżawca" prawdy. Zatem działanie autorytetu powinno cechować się pewnością wynikającą z rozpoznania faktycznego stanu rzeczy oraz z najgłębszego przekonania o słuszności. Takie podejście wiąże się z odpowiedzialnością za głoszoną prawdę. Dlatego sąd sumienia autorytetu powinien być autonomiczny i odporny na poklask społeczny.

Termin auctoritas symbolizuje sprawcę rozumianego jako autora i twórcę samego siebie, a w konsekwencji realizatora tych wartości, dzięki którym jest uznawany za autorytet. W tym miejscu trzeba zdać sobie sprawę z różnicy między byciem autorytetem moralnym, a autorytetem w dziedzinie moralności (np. jako dyscyplinie naukowej). Dalsze rozważania wskażą, że autorytet to nie specjalista w danej branży. Podobnego zróżnicowania należy dokonać w przypadku pojęć: "być autorytetem" a "mieć autorytet"[12]. Niestety coraz częściej da się zauważyć przemianowanie pierwotnego znaczenia autorytetu, co jest szczególnie niebezpieczne w procesie manipulacji opinią społeczną w ważnych kwestiach naszej egzystencji.

"Być idolem"

Idol, z łacińskiego idalum, oznacza "bożka pogańskiego" lub "zjawę zmarłego, upiora, widmo". Termin "idol" posiada trzy podstawowe znaczenia:

1) złudzenie poznawcze (według F. Bacona),
2) wyobrażenie bóstwa będącego przedmiotem kultu,
3) osoba ciesząca się szczególną popularnością - uwielbiana i naśladowana niemalże bezkrytycznie (aktor, sportowiec, piosenkarz)[13].

Według francuskiego filozofa J.-L. Mariona idol "fascynuje i przykuwa spojrzenie, ponieważ nie ma w nim niczego, co nie powinno być wystawione na spojrzenie, przyciągać, przepełniać i zatrzymywać spojrzenia. Obszar, gdzie niepodzielnie króluje - obszar spojrzenia, a więc czegoś dostępnego spojrzeniu - wystarcza zresztą do jego przyjęcia; idol przykuwa spojrzenie tylko w takim stopniu, w jakim wchłania go dostępny spojrzeniu świat. Idol zależy od spojrzenia, które zadowala, ponieważ gdyby spojrzenie nie pragnęło się nim zadowalać, nie miałby on dla niego żadnej wartości"[14].

Francuski filozof wychodzi od greckiego źródłosłowu idola - eidolon - to coś, co jest widoczne, zmysłowo postrzegalne. Uchwycenie go za pomocą zmysłów wystarcza do jego poznania. Problem tkwi w tym, że potęga ta pozwala mu na władanie ludzkim wzrokiem, a w konsekwencji nawet kierowanie poznaniem. Odpowiada na ludzkie pragnienia kontaktu, ale finalnie ich nie wypełnia, ponieważ to działanie polega na uwodzeniu, zachwycie. Dąży do tego, aby tylko na nim zatrzymać wzrok, poznanie. Przejawia się to fascynacją danej osoby wybranym idolem, zbieraniem zdjęć, plakatów, wycinków prasowych, pasjonowaniem się jego osobą, zachowaniem, ubiorem. Jednak największe niebezpieczeństwo jest wtedy, gdy nastąpi przewartościowanie idola, którego zaczyna się traktować jak wyrocznię w wielu dziedzinach życia. Idol wówczas manipuluje człowiekiem. Widać to w sztucznie tworzonych obrazach medialnych, których przesłanie potwierdzają stereotypy[15]. Dlatego osobowość idola stanowi wynik zachowań powszechnie przyjętych lub celowo wykreowanych.
 
 



Pełna wersja katolik.pl