Demokracja i prawa człowieka – oba pojęcia w wypaczonej formie stały się w postnowoczesnej Europie nową świecką religią, wręcz bożkami. Jej kapłani rywalizują z duchownymi o rząd dusz, okazałe siedziby różnych instytucji zajmują miejsca pustoszejących kościołów. Specyficzna interpretacja tych pojęć przywodzi na myśl świat Orwellowski, w którym wolność to niewola, a wojna to pokój. 

Tak postawione pytanie może brzmieć prowokacyjnie, jeśli rozumieć je szerzej niż tylko jako pytanie o źródła biologicznego instynktu przeżycia. Do szerszej interpretacji inspiruje forma pytania, podkreślająca, że odnosi się ono do człowieka. Człowiek zaś nie jest tylko istotą biologiczną i jego funkcjonowanie nie jest zdeterminowane ani jedynie, ani głównie przez instynkty. Może czegoś chcieć, bądź nie chcieć i odpowiednio do tego reagować i podejmować decyzje.  

Jeśli człowiek nie jest w stanie rozpoznać właściwego czasu dla wszystkich rzeczy, odnajdują one swój sens i czas poprzez fakt pozostawania w ręku Boga. Ludzka znajomość wydarzeń ma charakter cząstkowy, podczas gdy boska – całościowy. 

Symbolika mistyczna jest zaskakującym zbiorem tworów kulturowych, które w dziejach Kościoła warunkowały i ułatwiały zrozumienie i wyrażenie całego życia chrześcijańskiego. Bibliografia jej poświęcona jest bardzo obfita, co jasno wskazuje na rosnące zainteresowanie tym aspektem tradycji mistycznej – zainteresowanie, które nie maleje od początku XX w., a które jest odpowiedzią na racjonalizm tych czasów. 

Zanim zastanowimy się nad treścią i konsekwencjami samego przykazania „Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną”, należy przyjrzeć się początkom ludzkości, jakich literacko-teologiczną wizję przedstawia Pismo Święte w Księdze Rodzaju. Otóż jednym z czterech podstawowych elementów pierwotnego szczęścia człowieka – oprócz zaspokojenia potrzeb materialnych, możliwości pracy, panowania nad resztą stworzenia, obecności drugiego człowieka – jest absolutny nakaz wierności Bożym przykazaniom, ściśle jednemu tylko, lecz dotykającemu podstaw ludzkiej egzystencji.

Uczciwe i odważne zachowanie jest dla większości ludzi bardzo trudne. Nieuczciwość pomaga ludziom w szybkim dojściu do wielkiego bogactwa, utrudnia natomiast dojście do Boga. Bóg, objawiający się na kartach Biblii, wymaga od człowieka uczciwości, pieniądz zaś naraża często na nieuczciwość.  

Medytacja i modlitwa są bramą do wewnętrznego świata ducha. Mogą stworzyć atmosferę głębokiego, wewnętrznego odpoczynku i pokoju, które z kolei mogą zamienić się w niższe ciśnienie krwi, zwolnienie akcji serca oraz wzrost dobrego stanu systemu odpornościowego.

Nie trzeba prowadzić specjalnych badań antropologicznych, aby być przekonanym, że nie ma kultury bez świętowania, oraz że świętować może tylko człowiek. Mimo iż badania odsłaniają coraz liczniejsze podobieństwa pomiędzy zachowaniem zwierząt i ludzi, niemniej jednak nie spotkałam opisu świętowania wśród zwierząt. Co najwyżej można by się spodziewać obecności jednej z cech świętowania, nie zaś świętowania pełnego. 

Wydaje się, że nienawiści – jako silnego uczucia niechęci wobec innego człowieka – nie można zrozumieć bez jej przeciwieństwa, czyli miłości. Aby się o tym przekonać, wystarczy sięgnąć do słowników biblijnych, w których wskazane jest na przykładach, że nienawiść w Biblii często rozumiana jest jako brak miłości. Miłość i nienawiść są uczuciami lub postawami wyłącznie ludzkimi. 

Każda istniejąca forma mistyki jest w różnych kulturach zewnętrznym przejawem rzeczywistości, do której odnosi się to słowo; rzeczywistości, która istnieje tylko „wcielona” i zróżnicowana kulturowo. Co za tym idzie, słowo „mistyka” nie oznacza istoty jednego doświadczenia ludzkiego, które różne mistyki realizowałyby w ten sam sposób. Słowo to zostało utworzone, aby wyrazić pewne doświadczenie, które stanowi część własnej tradycji i które w niej przyjmuje jedną formę – lub raczej wiele zróżnicowanych form, aczkolwiek wyraźnie identyfikowanych jako analogiczne.