Apostolski wymiar emigracji jest coraz częściej podkreślany w nauczaniu Kościoła, bowiem głębokie życie religijne emigrantów – w środowiskach religijnie obojętnych i coraz szybciej dzisiaj sekularyzujących się – spełnia rolę ewangelizacyjną, budzi sumienia miejscowych wspólnot i uobecnia wśród nich Dobrą Nowinę(13). Emigracja posiada podwójny wymiar apostolski, bowiem emigranci swoim życiem głoszą Ewangelię zarówno tym, którzy jeszcze jej nie poznali, jak i tym, z którymi tworzą Kościół partykularny. Emigranci zasiedlając nowe tereny wnieśli ze sobą nie tylko problemy, ale także dobra własnej kultury, tradycji i wyznawanej wiary, a więc obdarzyli pewnym bogactwem nie tylko goszczący ich naród, ale i lokalny Kościół. Imigranci przyjmowani jako siostry i bracia wraz z całą ludzkością tworzą jedną rodzinę, umiejącą rozumnie docenić różne kultury, które ją współtworzą i w nowym dla siebie środowisku stają się świadkami Chrystusa(14).

 

Język ojczysty w liturgii, obchodzenie uroczystości istniejących tylko w polskim kalendarzu liturgicznym (np.: Matki Bożej Królowej Polski, Matki Bożej Częstochowskiej, św. Stanisława biskupa i męczennika, itp.) powinno być zharmonizowane z kalendarzem liturgicznym lokalnego Kościoła(15). W zależności od miejscowych warunków w poszczególnych wspólnotach polskich za granicą – w mniejszym lub większym stopniu - liturgia, sprawowana jest w języku polskim. W związku z tym teksty liturgiczne są zatwierdzone przez Konferencję Episkopatu Polski, zatem w jakimś stopniu duszpasterstwo migracyjne jest inspirowane i zależne od Kościoła w Polsce. W ten sposób wiara jest przekazywana słowami, które rozumieją polscy emigranci, ale również jest rozwijana przez zasoby kultury i języka im właściwego(16).

 

Emigracja zarobkowa – zauważa synod – jest specyfiką polskiego duszpasterstwa za granicą. Ta kategoria emigrantów - zwłaszcza ludzi młodych, często dziewcząt, samotnych kobiet i mężczyzn lub osób, które zostawiają w Polsce rodzinę, małżonków - w dużej mierze emigrujących nielegalnie, aby zdobyte na emigracji środki materialne zużytkować w kraju wymaga szczególnej troski duszpasterskiej. Rozłąka teoretycznie czasowa, praktycznie przeciąga się czasem na kilka lat, co sprawia, że zawierane są nowe znajomości, prowadzące w konsekwencji do rozbicia małżeństw i rodzin. Pewnym problemem duszpasterstwa tej kategorii emigrantów jest fakt, że w strukturach duszpasterskich oczekują oni bardziej pomocy społecznej niż religijnej. Jednak synod podkreśla, że również w tej kategorii emigrantów jest wielu działaczy religijno-społecznych ubogacających placówki duszpasterskie nowymi formami przeżyć religijnych, opartymi o ruchy kościelne(17).

 

Małżeństwa mieszane narodowościowo i wyznaniowo są charakterystyczną cechą duszpasterstwa polonijnego, znamionującą przeważnie młode pokolenia. Polonia zamieszkała w krajach osiedlenia, żyje w świecie dwóch kultur, co powoduje problemy dotyczące rodzinyxviii, wychowania młodzieży i apostolstwa świeckich. Wymagają one od duszpasterza szczególnej troski, zwłaszcza, że bardzo często przy małżeństwach narodowościowo mieszanych dzieci mają trudności językowe. Ma to miejsce szczególnie wówczas, kiedy stroną polską i katolicką jest ojciec, a matka należy do innego wyznania religijnego i innej narodowości(19). Istotę problemów małżeństw mieszanych stanowi z jednej strony zawężenie wspólnej bazy społeczno-kulturowej, która chroni życie małżeńskie i rodzinne przy jednoczesnym rozszerzaniu odrębności, które mogą rodzić nieporozumienia i konflikty, miedzy innymi w dziedzinie wychowania dzieci, w tym ich formacji religijnej(20).

 

Trudności organizacyjne duszpasterstwa polonijnego polegają na niełatwym zadaniu: organizowania licznych spotkań w niedzielę - która i tak już jest wypełniona posługą liturgiczną oraz dojazdami do filialnych kościołów - a także urządzaniu różnego rodzaju spotkań indywidualnych i grupowych(21).

 

Poważnym problemem polskiego duszpasterstwa emigracyjnego jest rozproszenie terytorialne i duża odległość dzieląca skupiska polonijne oraz praca zawodowa również w niedziele i święta. W wielkich aglomeracjach miejskich trudno organizować spotkania w zwykłe dni tygodnia, uwzględniwszy czas pracy i nauki w szkole. Ważnym elementem, który może być pomocnym w rozwiązywaniu tych trudności, są organizacje, zwłaszcza oparte o zasady apostolstwa świeckich. Umożliwiają one spotkania w mniejszych grupach, w których może rozwijać się tak bardzo potrzebna działalność formacyjna. Mogą one służyć pomocą w organizowaniu spotkań przy kościele i mogą docierać tam, gdzie duszpasterzowi trudno byłoby nawiązać kontakty.