Eschatologia

Król świata jednak nas, którzy umieramy za Jego prawa,
wskrzesi i ożywi do życia wiecznego
(2 Mch 7,9)

Ten "techniczny" termin teologiczny został utworzony przez siedemnastowiecznego protestanckiego teologa Abrahama Calova z połączenia dwóch greckich słów: éschata, czyli "rzeczy ostateczne", i lógos, "nauka". Chodzi w niej zatem o refleksję nad życiem przyszłym i zaświatami, która w praktyce stała się analizą tak zwanych "rzeczy najnowszych", czyli Sądu Ostatecznego, piekła, czyśćca i raju. Współczesna teologia traktuje te zagadnienia bardziej kompleksowo, próbując połączyć przyszłość człowieka z jego historią, obecne zbawienie przez łaskę z ostateczną pełnią życia w komunii z Bogiem. Z "doktryny o rzeczach ostatecznych" eschatologia przekształciła się w całościową wizję planu zbawienia, który pochodzi od Boga, wypełnia się w historii, jego ostatecznym rozwiązaniem jest Chrystus, a celem pełnia, kiedy to Bóg będzie wszystkim we wszystkich (1 Kor 15,28).

Refleksja jest więc bardziej kompleksowa i jednolita, i chociaż skierowana jest ku ostatecznej perspektywie, nie oddziela jej od historii: w niej bowiem jest zalążek przyszłości, jako że królestwo Boże pośród was jest (Łk 17,21) i kto wierzy w Niego, nie podlega potępieniu, a kto nie wierzy, już został potępiony (J 3,18). Zbawienie jednak, jak ziarno złożone w ziemi, musi jeszcze wzrastać i osiągnąć ostateczny rozkwit. Dla sprawiedliwich już teraz "nadzieja ich pełna jest nieśmiertelności" (Mdr 3,4), lecz wiedzą oni, że będą przyjęci, poza czasem i przestrzenią, do uczestnictwa w dziale świętych w światłości. On to uwolnił nas spod władzy ciemności i przeniósł do królestwa swego umiłowego Syna (Kol 1,12-13).

Koncepcja apokaliptyczna, obecna w Piśmie Świętym, ale przede wszystkim w niekanonicznych pismach apokryficznych miała natomiast tendencję do oddzielania obecnej historii, postrzeganej jako siedlisko grzechu i zła, od eschaton, czyli rzeczywistości ostatecznej i wiecznej. Wizja "eschatologiczna" zaś usiłuje dostrzec promieniowanie zbawienia już w teraźniejszości, kiedy oczekujemy na pełne odkupienie nie tylko ludzkości, ale całego kosmosu, jak głosi św. Paweł w ósmym rozdziale Listu do Rzymian. Zmartwychwstanie Chrystusa jest zasiewem wieczności i życia w czasie i w śmierci, który ma doprowadzić całe odkupione stworzenie do pełni odkupienia.

Kiedy już to, co zniszczalne, przyodzieje się w nezniszczalność, a to, co śmiertelne, przyodzieje się w nieśmiertelność, wtedy sprawdzą się słowa, które zostały napisane: Zwycięstwo pochłonęło śmierć. Gdzież jest, o śmierci, twoje zwycięstwo? Gdzież jest, o śmierci, twój oścień? (1 Kor 15,54-55). W tym ostatecznym porcie odseparowane zostanie dobro od zła, ziarno od kąkolu, miłość będzie przedmiotem sądu, który położy pieczęć na historii i dziełach człowieka (por. Mt 25,31-46), śmierci już nie będzie, ani żałoby, ni krzyku, ni trudu (Ap 21,4), ukaże się niebo nowe i ziemia nowa, lecz nastąpi dla tchórzów, niewiernych, obmierzłych, zabójców, rozpustników, guślarzy, bałwochwalców i wszelkich kłamców udział w jeziorze gorejącym ogniem i siarką (Ap 21,8), czyli oddalenie od światła i życia Bożego. Kiedy trwamy jeszcze w historii, Duch i Oblubienica mówią: "Przyjdź!" A kto słyszy, niech powie: Przyjdź!" [...]. Mówi Ten, który o tym zaświadcza; "Zaiste, przyjdę niebawem" (22,17.20).