Ekspiacja

Każdy, kto w Niego wierzy, przez Jego imię
otrzymuje odpuszczenie grzechów
(Dz 10,43)

We wszystkich religiach celebruje się rytuały będące próbą skutecznego zmazania winy wierzącego, przywracające więź z bóstwem, którego prawo i wolę się pogwałciło. Ten akt, któremu towarzyszą często ofiary, tradycyjnie nazywany jest ekspiacją - jest to termin łaciński, który oznacza "oczyszczanie, naprawianie", podczas gdy biblijny język hebrajski używa czasownika, który występuje w nazwie największej uroczystości pokutnej Jom Kippur (zob. Kpł 16) i znaczy "zakrywać". Grzech bowiem zostaje "zakryty", oddalony od oczu Boga, który dzięki temu znów spogląda na swój lud z życzliwością.

W Biblii najważniejszy dla zrozumienia funkcji aktu zadośćuczynienia jest związek przymierza występujący między Bogiem a ludem. Ten ostatni w swej historii okazuje się często niewierny, rozluźniając tym samym więzi łączące go z Bogiem. Stąd konieczność nawrócenia i pokuty. Dokonuje się jej przez składanie ofiar określane za pomocą dwóch terminów: hatta'at, "ofiara za grzechy" i 'asham "ofiara przebłagalna". Te rytuały pozwalają uzyskać oczyszczenie z grzechu złamania zobowiązań wynikających z przymierza z Panem.

Prorocy kładą jednak nacisk na konieczność przemiany serca i życia, ponieważ moją ofiarą, Boże, duch skruszony (Ps 51,19). Ta perspektywa zwraca nas ku chrześcijańskiej wizji ekspiacji, której radykalny rozwój następuje w osobie Chrystusa, w Jego śmierci i Jego zmartwychwstaniu. Odpuszczenie grzechów nie następuje tu wskutek serii rytuałów, ale dzięki ofierze Chrystusa z samego siebie, której dokonuje On na krzyżu. Trzeba tu się odwołać do centralnej części Listu do Hebrajczyków (por. rozdz. 5-10) mówiącej o tym, że Jezus, doskonały i miłosierny Kapłan, nie jest obowiązany, jak inni arcykapłani, do składania codziennej ofiary najpierw za swoje grzechy, a potem za grzechy ludu (7,27).

Jezus spożywając Ostatnią Wieczerzę, oświadcza nad kielichem eucharystycznego wina: to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów (Mt 26,28). Jest to potwierdzenie słów wypowiadanych już podczas publicznej działalności: Syn Człowieczy [...] przyszedł, żeby służyć i dać swoje życie jako okup za wielu (Mk 10,45). Ten najwyższy akt zadośćuczynienia rodzi się z Jego posłuszeństwa wobec planu sprawiedliwości i miłości Ojca (w języku biblijnym sprawiedliwość oznacza zbawienie): Jego to ustanowił Bóg narzędziem przebłagania dzięki wierze mocą Jego krwi. Chciał przez to wykazać [...] sprawiedliwość (Rz 3,25).

Święty Jan z mocą podkreśla przekonanie, że On bowiem jest ofiarą przebłagalną za nasze grzechy, i nie tylko za nasze, lecz również za grzechy całego świata (1 J 2,2). A dzieje się to przez wybór miłości, który wkłada na barki Syna Bożego ciężar naszych win, by nas od nich uwolnił i zmazał je: W tym przejawia się miłość, że nie my umiłowaliśmy Boga, ale że On sam nas umiłował i posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy (J 4,10).